С.Баярын стандарт бус стандартыг Л.Оюун-Эрдэнэ давтах уу?

1

Монголын шинэ 30 жилийн түүхэнд нийгэм-улс төрийн тайзнаа аянга мэт гялбасан маш цөөхөн улстөрч бий. Тэдний нэг нь Санжийн Баяр. Түүний тухайд нэг талаас хувь хүн нь  хүчирхэг, харизмтай нөгөө талаас хувьсгалын тохироо бүрэлдэнэ гэдэг шиг түүхэн цаг үе нь нөхцөлдөж өгсөн буюу чухам С.Баярын Засгийн газрын үед Оюутолгойн хөрөнгө оруулалтын түүхэн гэрээ үзэглэгдэж, Монголын түүх жинхэнээсээ шинэ гараанаас эхэлсэн юм. Эрдэнэтээс хойш хэрэгжсэн энэхүү түүхэн том төсөл хэрэгжиж эхэлснээр Монголын эдийн засаг урд өмнө байгаагүйгээр тэлж, дэлхий бидний дэргэд ирэх, бид дэлхийн хөгжилтэй мөр зэрэгцэн алхах өнөөгийн хөгжлийн үүд хаалга болж өгсөн билээ.

Эргэн сануулахад Оюутолгойн хөрөнгө оруулалтын гэрээг 2009 оны 10-р сарын 6-ны өдөр Монгол Улсын Их Хурал баталсан. Энэ гэрээ үзэглэгдсэнээр эдийн засгийн үсрэнгүй хөгжлийг авчирснаас гадна Оюутолгой бол Азийн жижигхэн Монголыг дэлхий өөр нүдээр харах цонх болж өгсөн юм.

Хайгуул судалгаа, хөрөнгө оруулалтын гэрээний төсөл яригдаж эхэлсэн он цагаас нь тооцвол Оюутолгойн төсөл одоогоос 25 жилийн өмнө эхэлсэн. Энэ үед Монголын ДНБ нь тэрбум доллар хүрдэггүй, улсын төсөв нь 500 саяд хүрдэггүй байсан бол өнөөдөр Монгол Улсын төсөв 30, 40 их наядаар яригдах хүртлээ эдийн засаг тэлж, томроод байна. Бүр энгийн жишээ, 2000-аад оны эхээр Улаанбаатарт УИД-ийг эс тооцвол бэлэн хувцасны ердөө хоёр, гуравхан дэлгүүр ажилладаг байв. Юун Adidas, Nike алс холын хэрэглээ байв. Өнөөдөр харин бид Айфоныг худалдаанд гарсан өдөр нь барьж, LV, Gucci-г захаас авах замаар нэг эдэлж, хэрэглэж байна. Энэ бол хөгжил юм. Энэ бол эдийн засгийн тэлэлт юм.

Энэ түүхэн том гэрээ чухамдаа С.Баяр ба С.Баярын Засгийн газарт хаяглагддаг.

Түүний тэргүүлж байсан Засгийн газар улс төрийн түүхэнд стандарт бус Засгийн газар гэдэг тодотголтой. 2007 оны 11-р сарын 22-нд М.Энхболдын Засгийн газар огцорч, дараагийн Ерөнхий сайдаар С.Баяр томилогдсон. Улмаар 2008 онд УИХ-ын ээлжит сонгууль болж, сонгуулийн үр дүнгээр /хуучнаар/ МАХН 45 суудал, АН 28 суудал, ИЗНН 1 суудал /С.Оюун/, МНН 1 суудал /Д.Энхбат/, нэг бие даагчаас бүрдсэн парламентын бүрэн эрх хэрэгжиж эхэлсэн. Ингээд тухайн үеийн МАХН-ын дарга С.Баярыг дахин Ерөнхий сайдаар томилсон. Өөрөөр хэлбэл улиран Ерөнхий сайдаар томилогдсон тэрээр хэдийгээр бие даан засгаа бүрдүүлэх боломжтой байсан ч сөрөг хүчин болох АН-д кабинетдээ орж ажиллах саналыг тавьснаар өөрийнх нь хэлсэнчлэн анхны стандарт бус Засгийн газар байгуулагдсан түүхтэй.

Ерөнхий сайд С.Баяр, Тэргүүн Шадар сайд Н.Алтанхуяг, Сангийн сайд С.Баярцогт, Эрдэс баялаг, эрчим хүчний сайд Д.Зоригт зэрэг бүрэлдэхүүнтэй энэ Засгийн газар 2010 оны 9-р сарын 6-нд алдарт Оюутолгойн хөрөнгө оруулалтын гэрээг үзэглэж, түүхэн том төсөл хөдөлсөн байдаг.

2

Сүүлийн өдрүүдэд Л.Оюун-Эрдэнийн Засгийн газар Оюутолгойгоос хойш олон жил гацсан том төслүүдийг хөдөлгөж эхэллээ. 27 жилийн өмнөөс дуншсан “Орано” /ураны төсөл/, 16 жил гацсан мухар төмөр зам буюу Гашуунсухайт-Ганцмод боомтын хил холболт хоёр бол Оюутолгойгоос дутахгүй зарим талаараа илүү өгөөжтэй байж ч мэдэх хоёр том төсөл юм. Учир нь ураны төсөл нь эдийн засгийн үр өгөөжөөс гадна улс орны аюулгүй байдлын стратегитэй холбоотой гуравдагч хөрштэй хамтран хэрэгжүүлэхээрээ түүхэн ач холбогдолтой төсөл. Энэ төсөл хэрэгжиж эхэлснээр ирээдүйд бид атомын цахилгаан станцтай болох эхлэлээ ч тавьж буй.

14 жил гацаанд байсан алдарт мухар төмөр замын холболт хийгдснээр Л.Оюун-Эрдэнийн Засгийн газрын нэрлэсэн мега гэх олон төслүүд хөдөлж эхэлнэ. Тодруулбал, урд хөрш мухар төмөр замын хил холболтыг өөртөө багтаасан “Чайна Энержи”-гийн цогц саналыг хүлээн зөвшөөрч гэрээлснээр мөн л хүлээлтэд буй Шивэхүрэн-Сэхээ, Бичигт-Зүүнхатавч, Ханги-Мандал боомтуудын төмөр замын хил холболтыг хийнэ гэсэн агуулга бүхий саналыг албаны түвшинд тавьсан билээ .Товчхондоо, Гашуунсухайт-Ганцмодны боомтын холболт 14 мега төслийг мөс хагалагч нь юм.

Дээрх боомтуудын төмөр замын хил холболтууд хийгдснээр манай улс жилд 165 сая тонн хүртэл нүүр экспортлох боломж бүрдэнэ гэсэн тооцооллыг танилцуулж буй.

Дашрамд дурдахад хэрэв 2015 онд Ганцмод-Гашуунсухайт төмөр замын хил холболт ашиглалтад орсон бол 232 сая тонн нүүрс экспортод гаргаж 18.5 тэрбум ам.доллар нэмж олох боломж байсан талаар албаныхан ярьдаг.

Эндээс дүгнэвэл улс төрийн хүрээний зөвшилцөл, ойлголцол зарим талаараа улс орны эрх ашигт үргэлж сайныг дагуулж иржээ. С.Баярын стандарт бус хамтарсан Засгийн газар Оюутолгойн түүхэн гэрээг хөдөлгөж байсан шиг Л.Оюун-Эрдэнийн АН-тай хамтарсан Засгийн газар дээрх түүхэн төслүүдийг хөдөлгөж эхэлж байна.

3

С.Баяр 2009 оны 10-р сарын 28-ны өдөр буюу Оюутолгойн гэрээг үзэглэснээс хойш ердөө 14 хоногийн дараа өөрийн хүсэлтээр Ерөнхий сайдын ажлаа хүлээлгэн өгч байв. Эрүүл мэндийн шалтгаанаар цаашид кабинетээ тэргүүлж ажиллах боломжгүй боллоо хэмээгээд өөрийн танхимын Гадаад хэргийн сайд Сү.Батболдыг хөтөлж оруулж ирэн, нам, засгийнхаа тамга тэмдэг, эрх мэдлийг хамтад нь хүлээлгэж өгсөн түүхтэй. Энэ нь Монголын улс төрд С.Баярын тогтоосон цоо шинэ жишиг басхүү стандарт бус шийдвэр байлаа.

Улиран Ерөнхий сайдаар томилогдосноороо, хэдийгээр өөрөө тодорхойлон хэлээгүй ч АН-тай хамтран стандарт бус Засгийн газар бүрдүүлснээрээ, энэ үед мега том төслүүдийг хөдөлгөж байгаа зэрэг олон талаараа Л.Оюун-Эрдэнэ С.Баяртай жишигдэж болно. Магадгүй Л.Оюун-Эрдэнэ мега төслүүдээ хөдөлгөж, батлуулчихаад Ерөнхий сайдын ажлаа сайн дураар өгч болох юм гэсэн таамгийг зарим судлаачид дэвшүүлж эхэлсэн байна.

2025 оны 1-р сарын 27-нд буюу он гараад Л.Оюун-Эрдэнийн Засаг тэргүүлсний 4 жилийн ой болно.

Төсвийн хэлэлцүүлгийн үеэр түүн рүү чиглэсэн улс төрийн гал гэнэт намжсан нь тэрээр он гартал буюу 1-р сарын сүүл хүртэл ажлаа хийе, 4 жилийнхээ нүүрийг үзчихээд Ерөнхий сайдаа хүлээлгэж өгье гэсэн улс төрийн тохироо хийгдсэн гэх мэдээлэл ордны тамхины цэгээс тархсан. Тийм ч биз, үгүй ч биз.

Ямартай ч төсвийн хэлэлцүүлэг, утааны улс төрийн дараа гэнэт ухаан орсон мэт гарч ирж эх орны хишиг тарааж угсруулаад мега төслүүдээ шуурхайлж эхэлсэн Л.Оюун-Эрдэнийн үйлдлүүд Ерөнхий сайддаа хандах олон нийтийн хандлагыг эерүүлж эхлээд байна.

Нэмэгдэхүүний байрыг солиход нийлбэрийн дүн өөрчлөгдөхгүй гэдэг шиг Л.Оюун-Эрдэнэ ажлаа өглөө ч нэг их үсрэлт дэвшил гарах нь юу л бол. Төр засаг тогтвортой байх нь ялангуяа гадны хөрөнгө оруулалт бүхий томоохон төслүүд хөдөлж буй энэ үед нэн чухал байдгийг мартаж болохгүй.

М.Саян